Як паведамляе Управа Партыі БНФ, рашэньне пра падрыхтоўку чарговага зьезду БНФ было прынятае яшчэ да выбараў, у ліпені. Датай зьезду было вызначана 24 кастрычніка. Сойм таксама зацьвердзіў нормы прадстаўніцтва і парадак вылучэньня дэлегатаў, усклаўшы арганізацыйныя функцыі па падрыхтоўцы да зьезду на Управу.
Аднак, у апошнія дні напярэдадні зьезду паўсталі перашкоды ў арганізацыі мерапрыемства: раней дамоўленае памяшканьне для правядзеньня зьезду апынулася недаступным, а шэраг іншых прыдатных канфэрэнц-заляў адмовіліся здаваць залю ў арэнду апазыцыйнай партыі.
Улічваючы, што цяпер партыя знаходзіцца пад прыцэлам кантралюючых органаў, было вырашана адкаласьці правядзеньне зьезду на два тыдні і прызначыць новай датай зьезду 7 лістапада. Такое рашэньне прыняў Сойм Партыі БНФ і Грамадзкага аб’яднаньня БНФ “Адраджэньне”, які адбыўся 19 лістапада ў анлайн-фармаце.
Адказны сакратар Управы Партыі БНФ Зьміцер Салошкін так пракамэнтаваў прычыны пенраноса зьезду:
- Менавіта цяпер адбываецца маштабная праверка дзейнасьці партыі, прычым правяраецца не толькі партыяў цэлым, але і ніжэйстаячыя структуры правяраюцца таксама абласнымі ўпраўленьнямі юстыцыі. Запытваюцца не толькі пратаколы і спісы органаў, але і дакументы ў пацьвярджэньне юрыдычных адрасоў ды спісы сябраў партыі. Гэта найбольш маштабная праверка за ўвесь час існаваньня партыі. Пры такіх умовах мы не можам рызыкаваць зрывам справаздачна-выбарчага зьезду у апошні момант, калі адсутнічае пэўнасьць ў наяўнасьці памяшканьня. Нажаль, у нас раней былі выпадкі, калі арэндадаўцы адмаўлялі ў залі для зьезду БНФ літаральна ў дзень правядзеньня мерапрыемства.
Таму прынятае рашэньне перанесьці дату зьезду на 7 лістапада і заключыць дамову арэнды памяшканьня на гэты дзень. Мы працягваем пошук канфэрэнц-залі належнай умяшчальнасьці і спадзяемся, што ўлады не будуць чыніць перашкоды для зьезду.
У астатнім праца па падрыхтоўцы пасяджэньня вышэйшага органу партыі вядзецца ў рабочым парадку, адбываюцца тэрытарыяльныя сходы ў рэгіёнах па вылучэньні дэлегатаў. Натуральна, на сходах сябры партыі абмяркоўваюць бягучую сытуацыю у краіне і шляхі выхаду з грамадзка-палітычнага крызысу, у якім апынулася краіна пасьля выбараў і хвалі гвалту, што ўчынілі ўлады супраць абураных фальсіфікацыямі людзей. Абмяркоўваецца таксама і прапанова ўладаў прыняць удзел у абмеркаваньні рэформы канстытуцыі – на гэты конт гучаць розныя думкі, і гэтыя дыскусіі, відавочна, будуць працягнутыя на зьездзе – сказаў адказны сакратар Управы Партыі БНФ Зьміцер Салошкін.
Прызначаны на 7 лістапада ХХ зьезд Партыі БНФ (XVI зьезд Грамадзкага аб’яднаньня БНФ “Адраджэньне”) будзе справаздачна-выбарчым: на ім будуць абраныя сябры кіруючага органу партыі і руху (Сойм), а таксама рэвізійная камісія. Зьезд заслухае справаздачу старшыні партыі Рыгора Кастусёва і справаздачу рэвізійнай камісіі, а таксама абярэ таемным галасаваньнем на трохгадовы тэрмін старшыню партыі і намесьнікаў старшыні (колькасьць намесьнікаў вызначае зьезд).
Па словах старшыні Партыі БНФ Рыгора Кастусёва, зьезд Партыі БНФ адбываецца ў лёсавызначальны пэрыяд беларускай гісторыі:
- Задачы БНФ у новых умовах, партыйная тактыка і стратэгія дзеяньняў па абароне беларускіх нацыянальных інтарэсаў і рэалізацыі палажэньняў партыйнай праграмы – гэта тое, што будзе, безумоўна, прадметам шырокага абмеркаваньня на будучым зьездзе партыі. Палітычнае кіраўніцтва БНФ рыхтуе пакет заяваў і рэзалюцыяў, якія будуць прапанаваныя зьезду дзеля вызначэньня пазыцыі партыі па найважнейшых пытаньнях развіцьця краіны і выхаду з палітычнага крызысу, выкліканага злачыннымі дзеяньнямі аўтарытарнага кіраўніцтва краіны – сказаў Рыгор Кастусёў.
Мінулы справаздачна-выбарчы XVIII зьезд БНФ адбыўся ў 2017 годзе. На ім старшынём Партыі БНФ і Грамадзкага аб’яднаньня БНФ “Адраджэньне” быў абраны Рыгор Кастусёў, а таксама былі прынятыя некалькі рэзалюцыяў ды заяваў. Пазачарговы ХІХ зьезд БНФ у 2019 годзе меў перадвыбарчы характар, на ім вылучаліся кандыдаты ў дэпутаты, перавыбараў кіраўніцтва не праводзілася.
Актывіст пасьля сканчэньня дргугога запар адміністрацыйнага арышту быў затрыманы ізноўку – цяпер ужо па крымінальнай справе па частцы 1 артыкула 342 Крымінальнага кодэкса “Арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак, або актыўны ўдзел у іх”. Справа тычыцца пратэстаў, што выбухнулі ў горадзе Ліда пасьля фальсіфікацыі выбараў прэзыдэнта, калі абураныя злоўжываньнямі ўлады людзі выйшлі на вуліцы беларускіх гарадоў і мястэчак па ўсёй краіне.
Вітольд Ашурак быў двойчы асуджаны да адміністрацыйнага арышту па абвінавачаньнях ва ўдзеле ў несанкцыянаваных акцыях пратэсту – сябру Сойму Партыі БНФ за чатыры акцыі ў Лідзе, якія адбываліся з ягоным удзелам, уручалі асобныя пратаколы.
Напярэдадні арышту сп. Ашурак казаў, што вельмі рады, што і ў Лідзе, і ў Бярозаўцы акцыі адбываюцца амаль штодня:
– Мне за Ліду і Бярозаўку не сорамна. Проста там жывуць цудоўныя людзі, якія маюць гонар, патрабуюць павагі да сябе. І ў Лідзе, і ў Бярозаўцы праходзяць акцыі амаль штодня. Адразу было ўсё проста – людзі выходзілі на мітынгі пратэсту, у ланцугі салідарнасці. Час скарэктаваў нашыя дзеянні, і людзьмі ўжо кіруе менавіта пачуццё пакрыўджанай годнасці.
Падчас 30 сутак адміністрацыйнага арышту сп. Вітольд Ашурак адзначыў пяцідзесяцігадовы юбілей, з чым яго павіншавалі віртуальна дзесяткі актывістаў Лідчыны.
Як паведамляе Праваабарончы цэнтар “Вясна”, з пачатку кампаніі па выбарах прэзідэнта Беларусі 2020 года, больш чым за пяць месяцаў у краіне заведзена больш за 400 крымінальных спраў супраць удзельнікаў прэзідэнцкай гонкі, актывістаў іх штабаў, удзельнікаў мірных акцый пратэсту, якія адбыліся пасля выбарчай кампаніі.
Самыя распаўсюджаныя артыкулы Крымінальнага кодэксу, па якіх былі ўзбуджаны крымінальныя справы, гэта:
- 293 КК РБ (Масавыя беспарадкі) - “Вясне” вядомы прозвішчы мінімум 130 фігурантаў спраў па гэтым артыкуле.
- 342 КК РБ (Арганізацыя або актыўны ўдзел у групавых дзеяннях, якія груба парушаюць грамадскі парадак) – справы па гэтым артыкуле масава заводзіліся супраць актывістаў у траўні і ліпені (“Справа Ціханоўскага“, альбо “Гарадзенская справа”, “справа 14 ліпеня“).
- 363 КК РБ (Супраціў супрацоўніку органаў унутраных спраў або іншай асобе, якая ахоўвае грамадскі парадак).
- 364 КК РБ (Гвалт альбо пагроза прымянення гвалту ў дачыненні да супрацоўніка органаў унутраных спраў).
- 243 КК РБ (Ухіленне ад сплаты падаткаў) - па гэтым эканамічным артыкуле былі затрыманы актывісты штаба Віктара Бабарыкі і супрацоўнікі кампаній, якія дапамагалі штабам альтэрнатыўных кандыдатаў ці пацярпелым падчас акцый пратэсту.
Таксама вядома пра пачатак крымінальных спраў за паклёп (арт. 188 КК РБ), хуліганства (арт. 339 КК РБ) і па іншых артыкулах Крымінальнага кодэксу.
Праваабарончы цэнтр “Вясна” збірае звесткі пра людзей, чый крымінальны пераслед звязаны з падзеямі выбарчай кампаніі і пасля яе. Па стане на 19 кастрычніка сабрана больш за 330 імёнаў і прозвішчаў такіх людзей з розных гарадоў краіны. 91 чалавек з гэтага спісу на дадзены момант прызнаны палітычнымі зняволенымі. Спіс будзе абнаўляцца і дапаўняцца.
Сядзіба БНФ, адна са старэйшых незалежных пляцовак грамадзкага жыцьця ў Менску, абвяшчае збор грошаў для аплаты арэнды памяшканьня. Штомесяц толькі на аплату арэнды цэнтральнай сядзібы трэба выдаткоўваць больш за паўтары тысячы рублёў, а ўзімку памер аплаты значна павялічваецца за кошт выдаткаў на ацяпленьне. У выпадку ўтварэньня запазычанасьцяў па аплаце ўлады пагражаюць скасаваньнем дамовы арэнды.
Апошнія сем гадоў Сядзіба БНФ размяшчаецца па вуліцы Чарнышэўскага, 3 – сюды яна пераехала пасьля таго, як улады выціснулі партыю з гістарычнага будынку на вуліцы Варвашэні (праспэкт Машэрава). Дамову арэнды скасавалі падчас правядзеньня на Сядзібе маштабнага збору грашовай і рэчавай дапамогі людзям, што былі арыштаваныя на Плошчы-2010: гэта была помста ўладаў за кампанію народнай салідарнасьці – і дзякуючы народнай падтрымцы Сядзіба аднавіла працу на новым адрасе.
Цяпер самой Сядзібе БНФ патрэбная дапамога. У адрозьненьне ад праўладных партыяў, мы не маем ані ільготных ставак арэнды (якія ўлады далі ГА “Белая Русь” і камуністычнай партыі), ані шматмільённых датацыяў з дзяржбюджэту (якія ўлады даюць БРСМ).
Сядзіба БНФ як незалежная пляцоўка існуе выключна дзякуючы ахвяраваньням людзей.
Штогод дзесяткі арганізацыў ладзяць у памяшканьні Сядзібы БНФ культурніцкія, маладзёвыя, дабрачынныя мерапрыемствы – тут адбываюцца канцэрты (у тым ліку гэта пляцоўка для творчых сустрэчаў з музыкамі, якія трапляюць у “чорныя сьпісы”), выставы, дыскусійныя клюбы, прэс-канфэрэнцыі. Пляцоўка адкрытыя не толькі для мерапрыемстваў БНФ: у памяшканьні Сядзібы адбываліся зьезды і сходы дэмакратычных партыяў і рухаў рознай скіраванасьці.
У часы павелічэньня рэпрэсіяў памяшканьне Сядзібы БНФ застаецца адзіным месцам, дзе незалежная грамадзкасьць можа вольна праводзіць свае імпрэзы.
Будынак сядзібы БНФ на Чарнышэўскага, 3 цяпер ёсьць адзіным у Менску, дзе лунае нацыянальны бел-чырвона-белы сьцяг. Але без грашовай падтрымкі людзей гэтае месца можа зачыніцца.
Мы заклікаем ўсіх беларусаў дапамагчы грашовымі ахвяраваньнямі на працяг арэнды Сядзібы БНФ і ліквідацыю наяўных запазычанасьцяў па арэндзе памяшканьня.
Пералічаць сродкі для аплаты сядзібы БНФ можа любы грамадзянін Беларусі.
Шчыры дзякуй за Вашыя ахвяраваньні! Жыве Беларусь!
—————————————————————————————————————————
Ахвяраваньні для аплаты Сядзібы БНФ можна зьдзейсьніць адным з трох шляхоў:
1. Ахвяраваньні праз сыстэму “Разлік” (АРІП) / “Расчет” (ЕРИП).
Пералічыць грошы праз сыстэму Разлік (АРІП)/“Расчет” (ЕРИП) у любым банку, праз інтэрнэт-банкінг, мабільны банкінг, інфакіёск, у банкамаце і г.д. Зьдзейсьніць аплату можна з выкарыстаньнем наяўных ці электронных грошаў, банкаўскіх плацёжных картак.
Рэквізіты для пералічэньня ахвяраваньняў можна знайсьці на сайце https://raschet.by/ - у графе пошуку паслугаў набірайце БНФ, ці код паслугі 4431691
ДЛЯ ПРАВЯДЗЕННЯ ПЛАЦЯЖУ ПРАЗ ЕРИП ТРЭБА:
Выбраць:
•Пункт “Сістэма” Разлік “(АРІП) / “Система “Расчет” (ЕРИП)
• благотворительность, общественные объединения/дабрачыннасць, грамадскія аб’яднанні –
• прочие общественные объединения/іншыя грамадскія аб’днанні
• БНФ “Адраджэньне”
• БНФ “Адраджэньне” – код паслугі 4431691
Для аплаты ўвесьці прозьвішча, імя, імя па бацьку
Праверыць карэктнасьць інфармацыі і зьдзейсьніць плацёж.
Калі Вы ахвяруеце праз касу банка, калі ласка, паведміце касіру аб неабходнасьці правядзеньня плацяжу праз сыстэму “Разьлік” (АРІП) / “Расчет” (ЕРИП).
2. Ахвяраваньні праз банкаўскі рахунак
Ахвяраваньні для аплаты Сядзібы можна пералічаць і наўпрост на рахунак Грамадзкага аб’яднаньня БНФ “Адраджэньне”
Рэквізыты:
ГРАМАДСКАЕ АБ’ЯДНАННЕ БНФ “АДРАДЖЭНЬНЕ”
ААТ “Банк БелВЭБ” г. Мінск Мінскае аддзяленне №2
BIC SWIFT: BELBBY2X
IBAN: BY70BELB30151001470040226000
УНП: 100052236
У графе “прызначэньне плацяжу” просим пазначыць: “бязвыплатны ўзнос на аплату арэнды памяшканьня”, альбо “дабрачынны ўнёсак”.
3. Ахвяраваньні наяўнымі грашыма (у тым ліку ананімна)
Ахвяраваньні на арэнду Сядзібы таксама можна зрабіць наяўнымі грашыма ў сядзібе БНФ (Менск, вул. Чарнышэўскага, 3), у тым ліку ананімна ў скарбонку для ахвяраваньняў на адрас Грамадзкага аб’яднаньня БНФ “Адраджэньне”.
З цэнтральным офісам Партыі БНФ Вы можаце зьвязацца праз электронны адрас Управы БНФ: uprava@narodny.org альбо праз тэлефон (017) 3645012
Па спасылках шукайце кантакты Партыі БНФ у Менску і Менскай вобласьці, а таксама ў Магілёўскай, Гарадзенскай, Віцебскай, Берасьцейскай, Гомельскай абласьцях.
Ініцыятарамі гэтых запрашэньняў выступаюць дзяржаўныя органы альбо унівэрсітэты, іншыя дзяржаўныя арганізацыі. Заклік накіроўваць прапановы па зменах у канстытуцыю агучаны таксама і Палатай прадстаўнікоў.
Партыя БНФ выступае за мірны шлях вырашэння вострага грамадска-палітычнага крызісу, у якім цяпер апынулася краіна. Прычына крызысу палягае ў злачынных дзеянннях цяперашняй улады і ў кампаніі дэманстратыўнага гвалту і неабмежаваных рэпрэсіяў, якая скіраваная на застрашэнне людзей і таму мае тэрарыстычны характар. Мы не бачым іншага шляху ўрэгулявання крызыснай сытуацыі апроч дыялогу паміж бакамі канфлікту.
Але ж сапраўды эфэктыўны дыялог магчымы толькі пры ўмове спыненя гвалтоўных акцыяў застрашэння і пры ўмове яснай дэманстрацыі палітычнай волі да ўрэгулявання канфлікту.
Гучна абвешчанае ўладамі стварэнне “дыялогавых пляцовак” для абмеркавання зменаў у Канстытуцыю суправаджаецца далейшай эскалацыяй гвалту, што не дае падставаў лічыць гэтыя пляцоўкі нечым большым за фікцыю ды імітацыю дыялогу.
Грамадзкі дыялог жыццёва неабходны Беларусі. Фіктыўны дыялог ёсьць небяспечны і шкодны, ён пагражае далейшым паглыбленнем крызысу, што нясе небяспеку для самога існавання беларускай дзяржавы.
У сувязі з выкладзеным на адрас азначаных дыялогавых пляцовак і Палаты прадстаўнікоў было адпраўленае паведамленне пра тое, што ў цяперашніх умовах Партыя БНФ не бачыць магчымасці весьці абстрактнае абмеркаванне прававой рэформы ў прапанаваным фармаце. У гэтым адказе падкрэслена, што Партыя БНФ мае ўласную праграму, у якой выкладзенае бачанне канстытуцыйнай пабудовы краіны, узаемадзеяння дзяржавы, грамадства і асобы ў беларускай нацыянальнай дзяржаве.
Абмеркаванне азначаных палажэнняў праграмы і шляхоў іх увасаблення магчымае падчас грамадскай дыскусіі, але толькі тады, калі будуць рэалізаваныя прапанаваныя Партыяй БНФ 10 крокаў дзеля выхаду з крызысу і пачатку агульнанацыянальнага дыялёгу (зацверджаныя рашэннем кастрычніцкага Сойму Партыі БНФ).
Цалкам адказ БНФ на прапанову ўдзелу ў абмеркаванні ўдасканалення заканадаўства публікуецца ніжэй.
У Палату прадстаўнікоў
Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь
У дыялогавыя пляцоўкі для абмеркавання з грамадствам пытанняў дзяржаўнага, эканамічнага, сацыяльна-культурнага будаўніцтва, выпрацоўкі прапаноў па іх удасканаленню .
У сувязі з запрашэннем да ўдзелу ў абмеркаванні кірункаў удасканалення заканадаўства ад імя Партыі БНФ лічу неабходным заявіць, што ва ўмовах цяперашняга вострага грамадска-палітычнага крызісу абмеркаванне пытанняў прававой рэформы ў прапанаваным фармаце не з’яўляецца ў цяперашні момант магчымым з улікам абставінаў, якія выкладзеныя ніжэй.
1. Партыя БНФ мае сваё бачанне таго, як павінная быць уладкаваная Беларусь, якое выкладзена ў праграме БНФ, што была прынятая VIII З’ездам Грамадскага аб’яднання БНФ «Адраджэньне» і ўхваленая VI З’ездам Партыi БНФ 1 снежня 2002 г. (змены і дапаўненні прынятыя XIV З’ездам Грамадскага аб’яднання БНФ “Адраджэньне”, ухваленыя XVI З’ездам Партыі БНФ 11 кастрычніка 2014 г.) – гл. на сайце http://narodny.org/?p=1116
Праграма Партыі БНФ утрымлівае выкладанне каштоўнаснага падмурку беларускай дзяржавы як формы выяўлення волі беларускага народу да пабудовы нацыянальнай дзяржавы, а таксама ўтрымлівае бачанне асноўных прынцыпаў дзяржаўнага ладу, структуры ўлады і выбарчага заканадаўства, правапарадку, грашова-крэдытнай сыстэмы, падмуркаў землеўладкавання і аграрнай, культурнай, сацыяльнай, гуманітарнай, экалагічнай палітыкі, замежнапалітычнай дактрыны і асноваў палітыкі ў галіне нацыянальнай бяспекі.
Згодна з уласнай праграмай, БНФ бачыць Беларусь незалежнай еўрапейскай дзяржавай беларускага народу, якая надзейна абараняе свабоды, правы й інтарэсы асобы, у якой шануюцца правы нацыянальных меншасцяў, ў якой беларуская культура мае ўсе магчымасці для вольнага развіцця, а беларуская мова ёсць адзінаю дзяржаўнаю. Мы выступаем за перадачу ад дзяржавы да інстытутаў грамадзянскае супольнасці ўсіх функцыяў, якія адказныя грамадзяне здольныя выканаць самі: павінна быць заканадаўча забяспечана й абаронена права грамадзянаў на самаарганізацыю, самакіраванне, грамадзянскія ініцыятывы, развіццё няўрадавых арганізацыяў, прафэсійных саюзаў, рэлігійных супольнасцяў. Наша мэта – пабудова дэмакратычнай дзяржавы, якая забяспечвае актыўны ўдзел грамадзян у палітычным жыцьці, дзе свабода народу падмацоўваецца магчымасцю кантраляваць уладу. Улада, у сваю чаргу, забяспечвае абарону інтарэсаў народу Беларусі, забяспечвае роўныя ўмовы суіснавання ўсіх грамадзянаў Беларусі.
БНФ выступае за прававую дзяржаву, дзе закон (а не указы прэзідэнта) для ўсіх органаў улады быў бы вышэйшай каштоўнасцю, дзе свабодныя выбары будуць надаваць дзяржаве аўтарытэт і з’яўляцца адзіным сродкам легітымізацыі ўлады. Задача прававой дзяржавы – забяспечыць павагу асноўных правоў, падзел галінаў улады, незалежнасць судоў.
БНФ выступае за абмежаванне паўнамоцтваў прэзідэнта выключна выкананнем прадстаўнічых функцыяў, якія не звязаныя з ўмяшальніцтвам у дзейнасць органаў заканадаўчай, выканаўчай і судовай галінаў улады. Прэзыдэнт павінны абірацца парламэнтам паводле ўскоснага выбарчага права тэрмінам на 4 гады ў сярэдзіне тэрміну паўнамоцтваў парламэнту, пры гэтым адна асоба ня можа абірацца прэзідэнтам краіны больш чым на два тэрміны. Такая формула несумяшчальная з цяперашнім парадкам, калі паводле арт. 137 Канстытуцыі (у дзеючай рэдакцыі) указы прэзідэнта маюць вышэйшую юрыдычную сілу за законы, а сам прэзідэнт стаіць па-над іншымі галінамі ўлады і можа даваць указанні судам датычна разгляду судовых спраў (што цяпер рэалізуецца як у форме гэтак званых “дырэктываў”, так і ў форме вусных распараджэнняў).
Кіраўніком выканаўчай улады павінны быць прэм’ер-міністар, які абіраецца парламэнтам і нясе адказнасць за працу ураду. Кіраўнік ураду забяспечвае эканамічную палітыку дзяржавы, разам з прэзідэнтам выконвае прадстаўнічыя функцыі і мае права прапаноўваць свой кабінэт.
БНФ выступае за наданне парламэнту права абіраць адказнага ў правох чалавека (амбудсмэна). Гэты чалавек не павінен быць дэпутатам парламэнту і павінны абірацца бяз права перавыбару тэрмінам на 4 гады, у сярэдзіне тэрміну паўнамоцтваў парламэнту, што забяспечыць ягоную незалежнасць ад змены палітычных элітаў. Заснаванне галіновых амбудсмэнаў (па правах дзіцяці, па правах жанчын, па прадпрымальніцкай дзейнасці, па правах зняволеных) магчымае на тых жа прынцыпах і толькі тады, калі інстытут агульнанацыянальнага амбудсмэна эфэктыўна запрацуе.
БНФ выcтупае за карэнную рэформу дзяржкіравання на мяcцовым узроўні. Мяcцовае cамакіраванне павінна быць аддзелена ад дзяржаўнай улады. Яно кіруе муніцыпальнаю ўлаcнаcцю, вызначае мяcцовыя падаткі, ажыццяўляе ахову парадку, вырашае ўcе пытанні мяcцовага значэння, не перададзеныя дзяржаўным органам. Cамакіраванне дзейнічае незалежна й cамаcтойна. БНФ падтрымлівае непаcрэднае волевыяўленне людзей ў пытаннях мяcцовага cамакіравання.
Смяротнае пакаранне павіннае быць скасаванае, як несумяшчальны з сучаснай прававой сістэмай эўрапэйскай краіны від пакарання, які мае незваротны характар і ў выпадку судовай памылкі не можа быць выпраўлены.
У моўнай палітыцы БНФ выступае за наданне беларускай мове рэальнага статусу адзінай дзяржаўнай, заканадаўчае вызначэнне статусу моваў нацыянальных мяншыняў, – стварэнне беларускамоўнай сістэмы адукацыі ад дзіцячых садкоў да ўнівэрсітэтаў ды дзяржаўную падтрымку вывучэння й захавання багацця беларускае мовы ва ўсіх яе варыянтах.
У Партыі БНФ маюцца і больш дэталізаваныя галіновыя праграмы рэформ – у сферы судовай сістэмы і аховы правапарадку, у мясцовым самакіраванні, у сектары нацыянальнай бяспекі, у галіне аховы здароўя ды інш.
2. Аднак у цяперашняй сітуацыі глыбокага грамадска-палітычнага крызісу абмеркаванне перспектываў канстытуцыйнай рэформы не можа разглядацца як дарэчная справа і сваечасовая задача для здаровых сілаў беларускага грамадства.
Цяперашні крызіс акурат з’яўляецца наступствам той сістэмы ўлады, якая ўсталяваная ў Беларусі і якая не бярэ пад увагу аніякіх канстытуцыйных абмежаванняў адзінаасобнай улады. Поўнае ігнараванне Канстытуцыі назіраецца як у сферы дзяржаўнага будаўніцтва (датэрміновае скарачэнне тэрміну паўнамоцтваў парламенту VI склікання раней за вызначаны Канстытуцыяй чатырохгадовы тэрмін без законных падставаў, сістэматычнае прызначэнне кіраўніка ўраду без атрымання згоды парламенту, скасаванне рашэннем прэзідэнта Вышэйшага гаспадарчага суду, які адзначаны ў Канстытуцыі ды інш.) так і ў сферы правоў грамадзян (масавыя катаванні, адвольныя арышты, збіццё і пераслед мірных пратэстоўцаў, звальненне з працы на падставе палітычных поглядаў ці ў сувязі з сяброўствам у палітычнай партыі, навязванне гэтак званай “дзяржаўнай ідэалогіі” і культ асобы цяперашняга дэ факта кіраўніка дзяржавы, забарона непажаданых для ўлады палітычных партыяў і грамадскіх аб’яднанняў, умяшальніцтва ў вольны распаўсюд меркаванняў, у тым ліку праз пераслед незалежных СМІ і ціск на журналістаў, блогераў і лідэраў грамадзкага меркавання ў інтэрнэце).
Ва ўмовах, калі масава і гвалтоўна парушаюцца падставовыя прынцыпы цывілізаваных ўзаемаадносінаў чалавека і дзяржаўнай улады ініцыятыва па абмеркаванні зменаў у канстытуцыю з’яўляецца недарэчнай і адарванай ад жыцця.
Тэрытарыяльныя арганізацыі Партыі БНФ дзеля спрыяння грамадскаму дыялогу і наладжвання механізмаў мірнага вырашэння канфліктаў, якія выбухнулі па ўсёй краіне пасля 9 жніўня 2020 года, прапанавалі мясцовым органам улады перамовы для ўрэгулявання крызісу. Прадстаўнікі Партыі БНФ узначалілі перамоўныя групы альбо ўвайшлі ў склад групаў грамадскага прадстаўніцтва, якім мясцовыя супольнасці абураных фальсіфікацыямі і гвалтам грамадзян даручылі весці перамовы ў Гродна, Брэсце, Магілёве, Віцебску ды іншых гарадах. Але неўзабаве пасля таго як перамоўны працэс пачаўся (а ў некаторых гарадах, як у Гродна, прынес першыя станоўчыя крокі), ён быў спынены шляхам пераследу ўдзельнікаў перамоўных групаў і прыцягнення іх да адміністрацыйнай адказнасці. Да адміністрацыйных спагнанняў былі асуджаныя намеснік старшыні Партыі БНФ Вадзім Саранчукоў у Гродна, сябра Сойму Партыі БНФ Аляксей Сюдак у Вілейцы, сябра Сойму Партыі БНФ Хрыстафор Жаляпаў у Віцебску, сябра Сойму Партыі БНФ Зміцер Салаўёў у Магілёве, сябры Сойму Партыі БНФ Сяргей Пантус ды Вітольд Ашурак у Лідзе ды дзесяткі актывістаў Партыі БНФ па ўсёй краіне.
Адказам на заклік дзесяці з пятнаццаці зарэгістраваных у Беларусі палітычных партыяў да грамадскага дылогу, выкладзены ў супольнай заяве ад 10 верасня, сталася хваля беспрэцэдэнтных праверак органамі юстыцыі партыйных структур па ўсёй краіне. Неабгрунтаваная і маштабная праверка дзейнасці Партыі БНФ і яе арганізацыйных структур трывае і цяпер, пры гэтым Міністэрства юстыцыі ў каментарах называе азначаныя дзеянні “перарэгістрацыяй”, што супярэчыць Закону Рэспублікі Беларусь “Аб палітычных партыях” і характэрызуе дадзеныя дзеянні як палітычны пераслед апанентаў улады.
Пры такіх умовах, калі сябры Партыі БНФ уключна з кіраўніцтвам партыі знаходзяцца пад жорсткім пераследам за спробы наладжвання дыялогу паміж мірнымі пратэстоўцамі і ўладамі, Партыя БНФ не бачыць магчымасці браць удзел у тых дыялогавых пляцоўках, якія створаныя зверху, маюць фіктыўны характар і не ўлічваюць сапраўдны грамадскі запыт.
3. Разам з тым Партыя БНФ перакананая, што сапраўдны дыялог бакоў ёсць адзіным шляхам вырашэння таго грамадскага-палітычнага канфлікту, які цяпер пагражае самому існаванню беларускай дзяржавы.
Цягам апошніх месяцаў у Беларусі адбыліся драматычныя падзеі, выкліканыя сутыкненнем грамадства і аўтарытарнай ўлады. Справядлівае абурэнне грамадзян улады спрабуюць задушыць шляхам буйнамаштабных рэпрэсіяў. Іх памер і інтэнсіўнасць, а таксама поўнае ігнараванне любых норм права фактычна маюць прыкметы неабвешчанага надзвычайнага стану: рэпрэсіўным і карным органам дазволеныя любыя дзеянні, для іх знятыя ўсе прававыя абмежаванні ў справе рэпрэсіяў супраць палітычных апанентаў і грамадзянскай супольнасці.
Краіна апынулася ў глыбокім палітычным крызісе, які паставіў дзяржаву на мяжу існавання. Дзеянні дзяржслужбоўцаў прывялі да ўвядзення санкцыяў, якія ставяць нашую краіну ў стан “дзяржавы-ізгоя” на міжнароднай арэне. Праз гвалтоўныя дзеянні і шэраг небяспечных крокаў у галіне ўнутранай і знешняй палітыкі цяперашніх уладаў складваецца сітуацыя, якая ёсць смяротна небяспечнай для самога існавання Рэспублікі Беларусь як незалежнай дзяржавы беларускага народа.
Адказнасць за захаванне нацыянальнай дзяржавы палягае на ўсіх беларусах, і асабліва на дзеючых палітыках. Нашчадкі не прабачаць нам, калі мы паставімся безадказна да гэтага святога абавязку і страцім дзяржаву.
Таму цяперашні крызіс патрабуе неадкладных захадаў дзеля дээскаляцыі канфлікту і пераходу да мірнага агульнацыянальнага дыялогу.
У якасці першачарговых крокаў, якія б зрабілі такі дыялог магчымым, Партыя БНФ прапануе наступную паслядоўнасць крокаў у выглядзе “дарожнай мапы”:
Крок 1. Вызваленне ўсіх асобаў, якія прызнаныя беларускімі праваабаронцамі як палітычныя зняволеныя, у тым ліку ўдзельнікаў мінулай выбарчай кампаніі з ліку сябраў ініцыятыўных групаў і штабоў кандыдатаў.
Крок 2. Спыненне палітычна матываваных крымінальных справаў, у тым ліку датычна сябраў Каардынацыйнай Рады, якая была створаная на прапанову Святланы Ціханоўскай і чыя дзейнасць знаходзіцца пад абаронай канстытуцыйнага права грамадзян на свабоду аб’яднанняў.
Крок 3. Спыненне масавых і нематываваных затрыманняў ды практыкі прыцягнення да адміністрацыйнай адказнасці ўдзельнікаў мірных масавых акцыяў шляхам надання прамога дзеяння нормам Канстытуцыі пра грамадзянскія правы, у тым ліку права на свабоду мірных сходаў.
Крок 4. Фармуляванне праваахоўнымі органамі і палітычным кіраўніцтвам краіны ясных і недвухсэсоўных гарантыяў бяспекі на выпадак вяртання на тэрыторыю краіны тых беларусаў, якія былі выштурхнутыя з краіны альбо былі вымушаныя хавацца ў замежжы з прычыны апасенняў за сваё жыцьцё і здароўе.
Крок 5. Спыненне ўсіх форм пераследу і незаконных абмежаванняў прафэсійнай дзейнасці журналістаў і сродкаў масавай інфармацыі (уключна з неадкладным аднаўленнем акрэдытацыі журналістаў замежых СМІ і адмовай ад блакіроўкі вэб-сайтаў), спыненне антынацыянальнай прапаганды ды дыскрэдытацыі пратэстоўцаў і беларускай сімволікі ў дзяржаўных медыях, выдаленне з іх раней запрошаных расейскіх прапагандыстаў.
Крок 6. Аднаўленне на працы ў дзяржаўных органах, прадпрыемствах і арганізацыях ўсіх людзей, якія былі звольненыя ў сувязі з іх палітычнымі перакананнямі альбо на падставе іх удзелу ў мірных акцыях пратэсту.
Крок 7. Стварэнне супольнай парламэнцка-грамадскай камісіі з удзелам праваабарончых арганізацыяў дзеля вывучэння абставінаў прымянення гвалту падчас падзеяў жніўня-верасня 2020 года і з наступнай перадачай назапашаных матэрыялаў у пракуратуру і следчыя органы дзеля прыцягнення да адказнасці вінаватых у катаваннях і забойствах.
Крок 8. Забяспячэнне доступу экспэртаў ААН да маніторынгу ўмоваў утрымання ў месцах няволі і супраца дзяржаўных органаў з ужо прызначанымі структурамі Савета па правах чалавека ААН і АБСЭ дзеля аб’ектыўнага вывучэння і дакументавання падзеяў жніўня-верасня 2020 года.
Крок 9. Правядзенне з удзелам Палаты прадстаўнікоў ды іншых дзяржаўных органаў ды палітычных партыяў нарады дзеля выпрацоўкі фармату, графіку правядзення, кола ўдзельнікаў і магчымых пасярэднікаў, а таксама парадку дня агульнацыянальнага дыялогу.
Крок 10. Рэформа выбарчага заканадаўства з улікам прапаноў місій назірання АБСЭ на выбарах 2015-2019 гадоў і прапаноў нацыянальных назіральнікаў кампаніі “Права выбару” з наступным правядзеннем выбараў усіх узроўняў па новых правілах і з новым складам выбарчых камісій.
Гэтыя крокі дазволяць пераадоліць найбольш значныя негатыўныя наступствы крызісу, спыняць раскол грамадзтва і прыпыняць спаўзанне краіны ў бездань, дадуць магчымасць распачаць сапраўдны агульнацыянальны дыялог, а не яго імітацыю.
Толькі сапраўдны агульнанацыянальны дыялог ў атмасфэры, вольнай ад гвалту і прымусу, можа стаць пляцоўкай для абмеркавання зместу і фармату правядзення будучай канстытуцыйнай рэформы, пра неабходнасць якой кажуць усе бакі палітычнага канфлікту і правядзенне якой можа быць распачатае толькі пасля рэформы выбарчага заканадаўства.
Старшыня Партыі БНФ
і Грамадскага аб’яднання БНФ “Адраджэньне” Рыгор Кастусёў
