У гэтым годзе традыцыйная акцыя была арганізаваная ў якасьці сустрэчы кандыдата ў дэпутаты ад Партыі БНФ Максіма Губарэвіча і абышлася без затрыманьняў і адміністратыўнага перасьледу.
Помнік Кастусю Каліноўскаму ў Свіслачы, да якога 27-га кастрычніка гэтага году па даўно вызначаным і многа раз пройдзеным маршруце падышлі ўдзельнікі ўрачыстай акцыі па ўшанаванні паўстанцаў і іншых палеглых за Беларусь ваяроў, ззяў у промнях ласкавага сонейка, якое ў гэты дзень вітала прысутных надзвычайнай цеплынёй.
У Беларусі гэта адзіны помнік вялікаму кіраўніку паўстання 1863-64-га гадоў. Ёсць Каліноўскаму помнікі ў Польшчы, ёсць у Літве. У любай жа Беларусі кіраўнік паўстанцаў з паўнавартаснага ўшанавання дзяржавай мае толькі шыльду ў Менску, ды бюст у Свіслачы. Іншыя памятныя знакі, яму, ды іншым паўстанцам, паставілі ўдзячныя нашчадкі з пазадзяржаўных структур. І ў Якушоўцы, на родавай сядзібе Каліноўскіх паставілі, і ў іншых месцах, за што неаднаразова заплацілі пераследамі з боку ўладаў ды карамі. Ну што ж, нялёгка быць Дэпутатамі Каліноўскага ў Беларусі. Але іх гэта не спыняе. Актывісты традыцыйна прышлі ўшанаваць памяць сваіх славутых продкаў і ў гэтым годзе.
З Ліды, з Ваўкавыску, з Менску… Ну і, канешне, з Гародні. І ясна, што з самой Свіслачы. З знічкамі, лампадамі, кветкамі, сцягамі… З бела-чырвона-белымі сцягамі, вядома ж. Праўда, не ўсе. Некаторыя вырашылі, што ў гэты гарачы перадвыбарчы перыяд (а ў Беларусі ідуць парламенцкія выбары) ім трэба пагуляць у агітацыйную кампанію акурат у гэты дзень. Ну, тут кожны хай вырашае для сябе, што яму сапраўды важна, паспрабаваць стаць дэпутатам парламенту, ці быць Дэпутатам Каліноўскага…
Хай сабе хто знойдзе такое апраўданне, што ў гэты дзень яго вельмі прагнулі пабачыць яго выбаршчыкі. Ці хай схаваецца за гэтае апраўданне. Як заўгодна. Але вось хто найбольш прастаяў пад нашымі сцягамі ў цяперашні выбарчы перыяд, як гэта рабіў кіраўнік гарадзенскай арганізацыі БНФ Вадзім Саранчукоў, то такія вырашылі, што ў гэты дзень варта набрацца моцы ад сваіх вялікіх продкаў тут, ля іх магіл і помнікаў…
– Гэтае месца будзе заўсёды наведвацца патрыётамі, – абвесціў перад прысутнымі намеснік старшыні агульнабеларускага БНФ Аляксей Янукевіч.
І сапраўды, ўжо многа год запар яно не пустуе ў апошнія выходныя кастрычніка. Ды і ў іншы час сюды з’язджаюцца тыя, каму неабыякавая ні гісторыя беларускага народа, ні яго будучыня. Большасць апазіцыйных кандыдатаў перад прэзідэнцкімі выбарамі лічылі сваім абавязкам выказаць сваё бачанне будучыні Беларусі менавіта ля гэтых помнікаў. Праўладныя сюды не сунуліся… У кожнага свае ідэалы… Прысутныя ускладаюць кветкі, запальваюць лампады, знічкі, гавораць прамовы. З гонарам і павагай перасоўваюцца ад помніка Кастусю Каліноўскаму да манумента Рамуальду Траўгуту. Адтуль да будынку колішняй Свіслацкай гімназіі, дзе былі навучэнцамі многія нашы славутыя землякі. Паўсюдна гучыць “Жыве Беларусь!!!”. Свіслач прывыкла да гэтага воклічу. Ды і ўся Беларусь ужо прывыкла.
А ў гэты час, за імпрэзай пільна назіраюць не толькі пераапранутыя ў цывільнае сілавікі, але і помнікі Леніну і Сталіну, якім улады знайшлі месца ў цэнтры Свіслачы, паміж бюстам Кастусю Каліноўскаму і манументам Рамуальду Траўгуту. У гэтых гістарычных персанажаў няма ў Свіслачы родавай сядзібы, як у Каліноўскіх. Няма на свіслацкіх могілках іх сваякоў. Ды і пра існаванне такога месца яны наўрад ці ведалі калі. Але ж улады ім помнікі тут прыстроілі. Цікавыя ў нас сёння ўлады…
Яны на дзень кастрычніцкай рэвалюцыі выходныя нават зрабілі. Каб народ прыпхнуць хоць неяк да помнікаў Леніну. А вось да Каліноўскага людзі едуць самы. І Каліноўскі гэта бачыць, і Ленін, і ўлады, і народ… Увесь свет бачыць…
Яшчэ раз гучнае: “Жыве Беларусь!!!”, і прысутныя зноў рассаджваюцца па транспарце, на якім прыехалі ў Свіслач. Наступны прыпынак вёска Якушоўка, дзе мясцовыя актывісты сваімі сіламі і сродкамі закансервавалі як умелі падмуркі сядзібы Каліноўскіх, дзе жылі нейкі час з сям’ёй Кастусь і Віктар Каліноўскія. І дзе стаіць высокі, аздоблены металам крыж Еўфрасінні Полацкай у гонар беларускіх ваяроў.
Там будзе перадапошняя, самая натхняльная і эмацыйная частка гэтай традыцыйнай імпрэзы. А Свіслач праводзіць гасцей суквеццем восеньскіх колераў, і нейкай урачыстасцю, гонарам і цішынёй, што цалкам адпавядае велічы моманту…
Віктар Сазонаў, Беларускае Радыё Рацыя
Сядзіба БНФ, адна са старэйшых незалежных пляцовак грамадзкага жыцьця ў Менску, абвяшчае збор грошаў для аплаты арэнды памяшканьня. Штомесяц толькі на аплату арэнды цэнтральнай сядзібы трэба выдаткоўваць больш за паўтары тысячы рублёў, а ўзімку памер аплаты значна павялічваецца за кошт выдаткаў на ацяпленьне. У выпадку ўтварэньня запазычанасьцяў па аплаце ўлады пагражаюць скасаваньнем дамовы арэнды.
Апошнія сем гадоў Сядзіба БНФ размяшчаецца па вуліцы Чарнышэўскага, 3 – сюды яна пераехала пасьля таго, як улады выціснулі партыю з гістарычнага будынку на вуліцы Варвашэні (праспэкт Машэрава). Дамову арэнды скасавалі падчас правядзеньня на Сядзібе маштабнага збору грашовай і рэчавай дапамогі людзям, што былі арыштаваныя на Плошчы-2010: гэта была помста ўладаў за кампанію народнай салідарнасьці – і дзякуючы народнай падтрымцы Сядзіба аднавіла працу на новым адрасе.
Цяпер самой Сядзібе БНФ патрэбная дапамога. У адрозьненьне ад праўладных партыяў, мы не маем ані ільготных ставак арэнды (якія ўлады далі ГА “Белая Русь” і камуністычнай партыі), ані шматмільённых датацыяў з дзяржбюджэту (якія ўлады даюць БРСМ).
Сядзіба БНФ як незалежная пляцоўка існуе выключна дзякуючы ахвяраваньням людзей.
Штогод дзесяткі арганізацыў ладзяць у памяшканьні Сядзібы БНФ культурніцкія, маладзёвыя, дабрачынныя мерапрыемствы – тут адбываюцца канцэрты (у тым ліку гэта пляцоўка для творчых сустрэчаў з музыкамі, якія трапляюць у “чорныя сьпісы”), выставы, дыскусійныя клюбы, прэс-канфэрэнцыі. Пляцоўка адкрытыя не толькі для мерапрыемстваў БНФ: у памяшканьні Сядзібы адбываліся зьезды і сходы дэмакратычных партыяў і рухаў рознай скіраванасьці.
У часы павелічэньня рэпрэсіяў памяшканьне Сядзібы БНФ застаецца адзіным месцам, дзе незалежная грамадзкасьць можа вольна праводзіць свае імпрэзы.
Будынак сядзібы БНФ на Чарнышэўскага, 3 цяпер ёсьць адзіным у Менску, дзе лунае нацыянальны бел-чырвона-белы сьцяг. Але без грашовай падтрымкі людзей гэтае месца можа зачыніцца.
Мы заклікаем ўсіх беларусаў дапамагчы грашовымі ахвяраваньнямі на працяг арэнды Сядзібы БНФ і ліквідацыю наяўных запазычанасьцяў па арэндзе памяшканьня.
Пералічаць сродкі для аплаты сядзібы БНФ можа любы грамадзянін Беларусі.
Шчыры дзякуй за Вашыя ахвяраваньні! Жыве Беларусь!
—————————————————————————————————————————
Ахвяраваньні для аплаты Сядзібы БНФ можна зьдзейсьніць адным з трох шляхоў:
1. Ахвяраваньні праз сыстэму “Разлік” (АРІП) / “Расчет” (ЕРИП).
Пералічыць грошы праз сыстэму Разлік (АРІП)/“Расчет” (ЕРИП) у любым банку, праз інтэрнэт-банкінг, мабільны банкінг, інфакіёск, у банкамаце і г.д. Зьдзейсьніць аплату можна з выкарыстаньнем наяўных ці электронных грошаў, банкаўскіх плацёжных картак.
Рэквізіты для пералічэньня ахвяраваньняў можна знайсьці на сайце https://raschet.by/ - у графе пошуку паслугаў набірайце БНФ, ці код паслугі 4431691
ДЛЯ ПРАВЯДЗЕННЯ ПЛАЦЯЖУ ПРАЗ ЕРИП ТРЭБА:
Выбраць:
•Пункт “Сістэма” Разлік “(АРІП) / “Система “Расчет” (ЕРИП)
• общественные объединения/грамадскія аб’яднанні –
• прочие общественные объединения/іншыя грамадскія аб’днанні
• БНФ “Адраджэньне”
• БНФ “Адраджэньне” – код паслугі 4431691
Для аплаты ўвесьці прозьвішча, імя, імя па бацьку
Праверыць карэктнасьць інфармацыі і зьдзейсьніць плацёж.
Калі Вы ахвяруеце праз касу банка, калі ласка, паведміце касіру аб неабходнасьці правядзеньня плацяжу праз сыстэму “Разьлік” (АРІП) / “Расчет” (ЕРИП).
2. Ахвяраваньні праз банкаўскі рахунак
Ахвяраваньні для аплаты Сядзібы можна пералічаць і наўпрост на рахунак Грамадзкага аб’яднаньня БНФ “Адраджэньне”
Рэквізыты:
ГРАМАДЗКАЕ АБ’ЯДНАНЬНЕ БНФ “АДРАДЖЭНЬНЕ”
ААТ “Банк БелВЭБ” г. Мінск Мінскае аддзяленне №2
BIC SWIFT: BELBBY2X
IBAN: BY70BELB30151001470040226000
УНП: 100052236
У графе “прызначэньне плацяжу” просим пазначыць: “бязвыплатны ўзнос на аплату арэнды памяшканьня”, альбо “дабрачынны ўнёсак”.
3. Ахвяраваньні наяўнымі грашыма (у тым ліку ананімна)
Ахвяраваньні на арэнду Сядзібы таксама можна зрабіць наяўнымі грашыма ў сядзібе БНФ (Менск, вул. Чарнышэўскага, 3), у тым ліку ананімна ў скарбонку для ахвяраваньняў на адрас Грамадзкага аб’яднаньня БНФ “Адраджэньне”.
Графік працы сядзібы: офіс БНФ адчынены з 13 да 19 гадзінаў з панядзелка па пятніцу. Субота, нядзеля − выходныя.
З цэнтральным офісам Партыі БНФ Вы можаце зьвязацца праз электронны адрас Управы БНФ: uprava@narodny.org альбо праз тэлефон (017) 3645012
Па спасылках шукайце кантакты Партыі БНФ у Менску і Менскай вобласьці, а таксама ў Магілёўскай, Гарадзенскай, Віцебскай, Берасьцейскай, Гомельскай абласьцях.
Напярэдадні дня галасавання незалежныя назіральнікі апублікавалі высновы па выніках назірання за перадвыбарчай агітацыяй:
- рашэннямі мясцовых выканкамаў былі створаныя добрыя ўмовы для правядзення перадвыбарчай агітацыі: колькасць месцаў для правядзення масавых мерапрыемстваў кандыдатамі ў дэпутаты павялічылася ў параўнанні з выбарамі дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў 2016 года; у большасці выбарчых акруг для агітацыйных масавых мерапрыемстваў выканкамы вызначылі любыя прыгодныя для гэтых мэтаў месцы, за выключэннем некаторых абмежаванняў; месцы для размяшчэння агітацыйных матэрыялаў былі зручнымі, колькасць памяшканняў для сустрэч кандыдатаў з выбарцамі таксама павялічалася ў параўнанні з выбарамі 2016 года;
- негледзячы на вялікую колькасць зарэгістраваных кандадытаў у дэпутаты, адзначана іх невысокая актыўнасць у выкарыстанні магчымасцяў вядзення перадвыбарчай агітацыі: 47,7% ад агульнай колькасці зарэгістраваных кандыдатаў удзельнічалі ў тэледэбатах, 58,9% – апублікавалі свае перадвыбарчыя праграмы; 73,9% – выступілі на тэлебачанні, 68,4% – па радыё; у параўнанні з мінулымі выбарамі скарацілася колькасць заяўленых кандыдатамі масавых мерапрыемстваў;
- у мэтах спрыяння праўладным кандыдатам у правядзенні перадвыбарчай агітацыі шырока выкарыстоўваўся адміністрацыйны рэсурс, у той час як для шэрагу незалежных і апазіцыйных кандыдатаў ствараліся перашкоды: утойванне або прадастаўленне недакладнай інфармацыі пра перадвыбарчае мерапрыемства, цэнзура матэрыялаў і інш;
- зафіксаваны выпадкі нядопуску ў эфір агітацыйных выступаў апазіцыйных кандыдатаў; АВК і кіраўніцтва дзяржаўных СМІ падчас агітацыі вельмі шырока прымянялі абмежаванні, устаноўленыя артыкулам 47 ВК, што ў большасці выпадкаў насіў характар цэнзуры і недапушчальнага абмежавання свабоды выказвання меркаванняў; у некаторых выпадках АВК прымалі рашэнні аб адмене рэгістрацыі кандыдатамі ў дэпутаты на падставе парушэння патрабаванняў артыкула 47 ВК;
- найбольш актыўна асвятлялі выбарчую кампанію незалежныя медыя, якія давалі матэрыялы пра характар правядзення пікетаў, аб скасаванні рэгістрацыі апазіцыйных кандыдатаў, паведамлялі пра зняцце выступаў кандыдатаў з эфіру; дзяржаўныя СМІ абмяжоўваліся пераважна афіцыйнай інфармацыяй, а ў пачатку датэрміновага галасавання актыўна транслявалі ідэю аб неабходнасці прыняць удзел грамадзянам у датэрміновым галасаванні.
З поўным тэкстам аналітычнай справаздачы можна азнаёміцца тут
Чытачы «Новага Часу» ведаюць Алену Церашкову як сківічна-тваравага хірурга і аўтарку тэматычных нататак. Апроч таго яна — маці чатырох беларускамоўных дзяцей, пісьменніца і перакладчыца, выкладчыца на моўных курсах, музыкант, шахматыстка, двухразовая чэмпіёнка Беларусі па таэквандо.
А цяпер — яшчэ і кандыдатка ў дэпутаты па мінскай Каменнагорскай выбарчай акрузе №101 ад Партыі БНФ і грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь».
— Як атрымалася, што пры такой колькасці творчых і спартыўных здольнасцяў вы звязалі свой лёс з медыцынай?
— З дзяцінства маці вадзіла мяне ў розныя гурткі. Яна лічыла добрым, калі чалавек і маляваць навучыцца, і музычную адукацыю займее. У першым класе настаўніца прывяла нас на шахматы. А паколькі ў мяне ў сям’і былі стрыечныя браты, мне хацелася развівацца фізічна, каб ад іх не адставаць. Паўстала пытанне сур’ёзнага спорту. У гэты час у кінатэатрах сталі паказваць фільмы пра баявыя майстэрствы. Паглядзела ў кіно на Хан Гіль Дона — і мне захацелася нейкім чынам яму адпавядаць. Неўзабаве ўбачыла абвестку пра набор на таэквандо — ды туды трапіла.
А шлях у медыцыну пачаўся праз таэквандо, калі мне ў дзясятым класе высадзілі зубы. Я ўпершыню сутыкнулася з медыцынай па-за межамі педыятрыі — убачыла, што такое хірургія. І мяне гэта натхніла, таму ў 11 класе я ўжо была цвёрда накіраваная паступаць у медыцынскі нстытут.
— Вы выхоўваеце дзяцей па-беларуску?
— Так, нашыя дзеці ад нараджэння гавораць па-беларуску. У нас ёсць дзве бабулі, якія шчыльна кантактуюць з дзецьмі, таму міма рускай мовы яны таксама не праскокваюць і растуць білінгвамі. Але ў сям’і ў нас заведзена, што 95% часу яны размаўляюць па-беларуску, за выняткам школы, — яны ходзяць у рускамоўную школу.
— Ваша літаратурная, перакладчыцкая, выкладчыцкая дзейнасць звязаная з недахопам беларускамоўнага асяроддзя для дзяцей?
— Калі мы з мужам пабраліся шлюбам, прынялі рашэнне, што дзеці будуць гадавацца па-беларуску. Але напачатку 2000-х гадоў сутыкнуліся з тым, што не маем кніжак для дзяцей па-беларуску. І паўстала пытанне саматужных перакладаў. У гэты ж час мы пазнаёміліся з сем’ямі, якія таксама неўзабаве чакалі дзяцей і меркавалі іх гадаваць па-беларуску. Разам мы дамагліся адкрыцця першай у горадзе беларускамоўнай ясельнай групы ў садку. Для яе перакладаліся розныя матэрыялы, у тым ліку добрая, я лічу, савецкая класіка. Такім чынам з’явіліся беларускамоўныя пераклады Чукоўскага, Барто, Міхалкова. Усё гэта акумулявалася на сайце dzietki.org, які ў цяперашні час ператварыўся ў інтэрнэт-архіў, таму што нашы дзеці выраслі, а наступныя генерацыі яго не падхапілі. Напэўна, гэта натуральны працэс, таму што цяпер адшукаць нешта беларускамоўнае і ў інтэрнэце, і ў афлайне нескладана.
— Як шматдзетная маці, што вы можаце сказаць пра створаныя ў краіне ўмовы для нараджэння і выхавання дзяцей?
— Шматдзетнасць — гэта альбо выбар людзей, якія насамрэч хочуць мець вялікую сям’ю, альбо выпадковыя абставіны ў тых, хто не займаецца планаваннем сям’і. І першых не так мала. Тое, што шматдзетныя — сацыяльна нізкія сем’і, — гэта няпраўда. Але ці ўплывае на шматдзетнасць дзяржаўная палітыка? Баюся, не асабліва, бо нельга пераскочыць праз эканоміку.
Шматдзетныя бацькі — прафесіяналы. Таму што дзеці — гэта пастаянны паўсюдны выклік, які развівае гнуткасць мазгоў. Калі дарослы дае рады з двума- трыма дзецьмі, ён дасць рады ў любой складанай сітуацыі, калі яму не звязваць рукі. Але ў Беларусі прафесіяналы не цэняцца. Таму што мы не маем свабоды асобы — а гэта дзве рэчы, якія ідуць разам. Прафесіянал альбо з’язджае па свабоду, або страчвае сябе, падпарадкоўваючыся сістэме. Пакуль у нас вертыкальшчыкі кіруюць спецыялістамі, нічога добрага не будзе. Вертыкаль увогуле трэба пакінуць для нейкіх спецыфічных выпадкаў, кшталту войска альбо міліцыі, дзе рэальна павінна быць падпарадкаванне. А ў сферах, дзе павінен быць прагрэс, — у той жа медыцыне ці, тым больш, адукацыі, — вертыкаль засякае на корані ўсё «разумнае, добрае, вечнае».
Тое, што чалавек з уяўленнем пра адукацыю глыбокага Савецкага Саюза спрабуе падагнаць пад яго сучасную еўрапейскую краіну, — неразумна і небяспечна. Кожная адукацыйная рэформа адкідае нас на ніжэйшы ўзровень адукаванасці. Мы ўжо падцягваем моцных пад слабых, а не наадварот. Я добра ведаю, што адбываецца ў сістэме адукацыі цягам апошніх 30 гадоў, таму што мая маці — настаўніца з 45-гадовым стажам. Яна кажа, што ў яе часы адукацыя, магчыма, была не такая разнапланавая, як сёння, але дзеці навучаліся вучыцца і здабываць інфармацыю сістэмна.
— Вы лічыце магчымымі перамены пры цяперашняй уладзе?
— У грамадстве парушаныя сувязі. Мы, актывісты, якія на вуліцах працуюць з насельніцтвам, можам спрыяць аднаўленню гэтых сувязяў. Напрыклад, мне не падабаецца пазіцыя байкоту выбараў. Таму што тым самым абрываецца сувязь. І з гледзішча зверху гэта можа выглядаць так: людзі не ходзяць на выбары, значыць, ім не патрэбныя змены. Ці разгледзім сітуацыю, калі яўка высокая, і дзве траціны выбаршчыкаў прагаласавалі за альтэрнатыўных кандыдатаў (нават калі яны не перамаглі). Для ўладаў гэта сігнал, што яны робяць нешта не тое: людзі падняліся з канапаў, прыйшлі на выбарчыя ўчасткі і не падтрымліваюць тое, што ім спрабуюць прапхнуць. Гэта не значыць, што яны адразу пойдуць сумленна лічыць галасы. Аднак грамадства не можа даць сігнал уладзе іначай, апроч як двума спосабамі: праз выбары і праз вулічныя акцыі. Чакаць вулічных акцый пакуль бессэнсоўна, таму што людзі трымаюцца за працу і не дайшлі да таго стану, калі няма чаго есці.
Людзі гатовыя да актыўнасці, калі ім нічога не пагражае. Стоячы на вуліцы ў пікетах, я па некалькі разоў на дзень чую, куды і з якой вінтоўкай трэба прыйсці. Мы гэтыя размовы не падтрымліваем, таму што гэта нічога не вырашыць. Калі знікне Лукашэнка, сістэма застанецца. А лідары думкі павінны быць гатовыя да змены сістэмы ў патрэбны момант. Павінны варушыцца партыі — яны для гэтага створаныя. Але калі мы не ходзім да людзей і не распавядаем, што альтэрнатыва ёсць, то нас не ўспрымуць усур’ёз у самы крытычны момант. Таму канапныя байкоты — злачынства ў гэтай сітуацыі. Зразумела, чым яны выкліканыя: людзі хадзілі па вуліцах, не атрымалі ніякага выніку — і расчараваліся. Але зло — калі ты сам, расчараваўшыся, распаўсюджваеш гэтае расчараванне далей.
— Давайце ўявім, што вас выберуць у дэпутаты. Як вы паставіцеся да гэтай сітуацыі і ці будзеце гатовыя да далейшай працы ў парламенце?
— Гэта складаная сітуацыя маральнага выбару. Трэба аддаваць сабе справаздачу ў некалькіх рэчах. Па-першае, прызначаны парламент — гэта кепска. З іншага боку, гульня ідзе — з намі альбо без нас. Тое, што Анісім і Канапацкая былі ў парламенце, — гэта някепска. У нас ёсць два чалавекі, якія ведаюць гэтую кухню знутры. Таму крытыкаваць іх — папросту неканструктыўна.
Насамрэч, канешне, хочацца прайсці і ўсё ўбачыць на свае вочы. Ёсць умовы, калі трэба скасоўваць любыя сувязі з уладай, а ёсць умовы, калі можна ісці на нейкія кампрамісы. Таму давайце пачакаем.
— Вы першы раз балатуецеся ў якасці кандыдата ў дэпутаты. Чаму не рабілі гэтага раней?
— Кожны чалавек саспявае ў сваім тэмпе. Перад тым, як нешта рабіць, трэба закласці асновы. Цяпер у мяне яны ёсць. У мяне сям’я аднадумцаў. У мяне падгадаваныя дзеці. У мяне ёсць прафесійны ўзровень, які мяне пракорміць у любым разе дзе заўгодна. Таму цяпер ва ўладаў няма на мяне амаль ніякіх рычагоў ціску, апроч фізічнага гвалту і пазбаўлення волі, на што я іх правакаваць бліжэйшым часам не збіраюся.
— У вашай праграме — спыненне БелАЭС, падтрымка беларускай мовы і культуры, паляпшэнне ўзроўню жыцця і вяртанне ўлады народу. Хочацца спыніцца на двух апошніх пунктах: як вы збіраецеся гэта рабіць?
— Калі мы зазірнем у нашы законы і Канстытуцыю, убачым, што там, хоць і не вельмі дасканала, але прапісаныя дэмакратычныя механізмы. Яны створаныя, але адзіная бяда — што яны працуюць пад ручным кіраваннем.
Дапусцім, Лукашэнка баіцца прачнуцца 8 снежня ў іншай краіне ў якасці якога-небудзь намесніка губернатара. У яго ёсць вельмі добрае выйсце — спаслацца на беларускі народ, які не хоча інтэграцыі з Расіяй. Але для таго, каб гэта прадэманстраваць, яму патрэбныя альбо натоўпы на вуліцах (а гэта рызыкоўна), альбо прызнаны легітымным рэферэндум, дзе народ недвухсэнсоўна выказваецца супраць.
А дабрабыт беларусы створаць сабе самі, як толькі на іх перастануць ціснуць дурнымі падаткамі. Бізнес уздыхне лягчэй — і адразу пойдзе развіццё. Калі зменшыць долю ручнога кіравання, дзяржаўныя прадпрыемствы перастануць трымаць людзей толькі дзеля таго, каб яны не выйшлі на вуліцы. Трэба штосьці мяняць і, магчыма, людскія рэсурсы адпусціць. Частка з іх знойдзе сябе ў свабоднай эканоміцы.
Трэба перастаць баяцца. Так, можа быць горш. Але трэба ўзяць адказнасць за сваё жыццё на сябе. Беларусы не любяць браць адказнасць — нас ад гэтага адвучваюць, кажуць, што ад нас нічога не залежыць. Гэта няправільна.
Яшчэ адзін крок — трэба выкарыстоўваць магчымасці. Выбары даюць іх шмат, але не ўсе палітыкі гэтым карыстаюцца.
— Вы закранулі тэму інтэграцыі — як беларусы могуць ёй супрацьстаяць?
— Мы бачым, як адно за адным прадаюцца беларускія прадпрыемствы. Ці гэта не кошт адтэрміноўкі нашай анексіі? Калі бліжэйшым часам дзяржава не павернецца да народа і не будзе ўлічваць яго інтарэсы, не варта разлічваць, што народ зможа супрацьстаяць анексіі. І таму вельмі важна адраджаць беларускую мову і культуру цяпер, каб народ адчуваў сябе народам, а не тады, калі прыйдуць «зялёныя чалавечкі».
На дэбатах я задала апаненту пытанне: «Што, як чалавек і дэпутат, вы будзеце рабіць, калі раптам у адзін дзень па тэлебачанні скажуць, што Беларусь і Расія — адна дзяржава?». Ён не знайшоўся што адказаць. Калі заканатворца не ведае, што адказаць у гэтым выпадку, ці магу я пачувацца спакойнай? Тое, што Беларусь — не частка Расіі, гэта не заслуга беларускага рэжыму, а недапрацоўка расійскага. І зараз мы не маем моцы, каб супрацьстаяць захопу. Канешне, народ можа сысці ў лясы, распачаць вызваленчы рух, але мы ўсе разумеем, што будзе ліцца кроў. І ці зможа перамагчы ў гэтым змаганні народ, калі сістэмы, закліканыя бараніць незалежнасць, не спрацуюць?..
— Адрасую вашае пытанне вам жа: калі б вы сталі дэпутатам, што б прадпрымалі, каб не дапусціць паглынання?
— Дэпутат мае доступ да СМІ. Таму ён мусіць дабівацца прамых эфіраў, гуртаваць вакол сябе людзей. Усе адэкватныя дэпутаты павінны забыцца на рознасць палітычных пазіцый і заклікаць дзяржаўныя структуры і грамадзян да гуртавання, а ў выпадку чаго — да супраціву. Дэпутат — той, хто першым мусіць выйсці на трыбуну і казаць пра галоўнае. І выйсці на плошчу разам з народам: ствараць санітарныя батальёны, цягнуць пакрышкі, раздаваць людзям зброю, калі таго запатрабуе сітуацыя. Дэпутаты — тыя, хто ў выпадку чаго павінны браць на сябе адказнасць за краіну.
— Карыстаючыся магчымасцю, што б вы хацелі сказаць патэнцыйным выбаршчыкам?
— Беларусы могуць зрабіць вельмі шмат. З аднаго боку, яны працавітыя, адданыя, моцныя, паслядоўныя. З іншага боку, як кажуць, беларус беларусу — самы горшы беларус. Чамусьці мы не можам дараваць што няўдачы, што поспехі сваім апанентам. Таму мне хочацца сказаць беларусам, каб яны бачылі адно ў адным людзей складаных, не чорна-белых. Нам не трэба дзяліцца. Нам трэба шукаць агульныя моманты, якія дапамогуць нам супольна нешта вырашаць. Быць адказнымі, талерантнымі, паслядоўнымі і прынцыповымі — і ў першую чаргу ў дачыненні да сябе. І тады будзем непераможнымі.
Паводле газэты “Новы Час“
